Op zoek naar de waarde van groen

Common Woods wordt een natuurinclusieve wijk. Dat betekent dat er in het ruimtelijk ontwerp rekening is gehouden met het welzijn van de bestaande flora en fauna. Dat is moeilijker dan het klinkt. Een wezenlijk duurzaam natuurinclusief proces vereist systematische verandering op hoog niveau. Zolang de waarde van groen niet commercieel meetbaar is, zullen commerciële partijen groen namelijk vaak niet als waardevol beschouwen. In samenwerking met Business Design Agency, een innovatiebureau dat zich toelegt op het ontwikkelen van duurzame innovaties in de stad, zoekt Common Woods daarom naar een nieuwe waardepropositie voor de flora en fauna in het Nimmerdorse bos. 

Tree Collective

Met het project TreeCollective tracht Mark Bode van BDA de waarde van groen meetbaar, zichtbaar en traceerbaar te maken. “Groen wordt in steden vooral esthetisch toegepast, terwijl je het beter functioneel kunt inzetten. Meer groen betekent een betere opvang van CO2, water en fijnstof, en meer hitte-reductie. Daar zit waarde in, die wij middels blockchain-technologie kunnen vastleggen. Als je vervolgens kijkt naar vastgoed, zul je zien dat de waarde aanzienlijk stijgt in een groene omgeving. Momenteel betalen de vastgoedpartijen daar echter niet aan mee. Wij proberen te ontdekken of kopers bereid zijn om voor groen te betalen. Als dat zo is, kun je groen financierbaar maken. Common Woods is een mooi pilot-project, omdat bewoners al in een vroeg stadium kunnen meedenken over hoe de wijk eruit moet zien. In die zin kan Common Woods dienen als blauwdruk voor verdere ontwikkeling” De gemeente Amersfoort steunt TreeCollective met een bijdrage uit het Toekomstfonds Duurzame Ontwikkeling.

Van losse beleving naar ononderbroken groen netwerk

Met het innovatieve programma ‘De Groene Metropool’, stelt Staatsbosbeheer het samenspel van maatschappelijke vragen en ecologische belangen centraal. Onder leiding van programmadirecteur Harry Boeschoten zoekt deze projectgroep naar stedelijke uitloopgebieden die ooit zijn ingericht als recreatieve zone, maar eigenlijk toe zijn aan een opknapbeurt. “Wij zijn een aantal jaar geleden begonnen met de Groene Metropool omdat we ontdekten dat een groot aantal uitloopgebieden aan een herinvestering toe zijn. Ze zijn vooral ingericht als bestemmingsgebied, met een zwemplas en ligweide, waar je af en toe een middagje doorbrengt. Deze gebieden zijn tegenwoordig echter veel meer onderdeel van een recreatieve tocht. Wij willen dat mensen vanaf het moment dat ze de voordeur uitgaan kunnen genieten van een ononderbroken groen netwerk dat het groen in en om de stad met elkaar verbindt.”

In gesprek

De kernwaarden van Staatsbosbeheer luiden ‘beschermen, beleven, benutten’. De natuur is van iedereen en moet dan ook voor iedereen toegankelijk zijn. Maar ze dient wel beschermd te worden. Staatsbosbeheer stond met de Groene Metropool dan ook voor een bijzondere uitdaging, welke een geheel nieuwe aanpak vereiste. “Om een omgeving te creëren waarin zowel de belangen van de natuur als die van mensen behartigd worden, moesten wij vanuit een ander perspectief gaan nadenken. We zijn daarom rond de tafel gaan zitten met mensen uit de gezondheidszorg, het klimaatbeheer en de bouwontwikkeling, om de mogelijkheden voor deze groene stadsontwikkeling te bespreken. Daar werd duidelijk dat er met een gedegen aanpak heel veel te winnen valt. 

Er bleek voldoende draagvlak voor een andere manier van kijken. Vanuit deze visie kan er een nieuw soort woonomgeving worden gecreëerd, waarin de belangen van zowel de mens als natuur worden behartigd. Vaak is stedelijk groen nogal eenvormig. Je ziet veel gazons met hier en daar een boom, dat is voor mens noch natuur waardevol. Door ecologie in de absolute beginfase van een stedelijke ontwikkeling te verweven, kun je een vruchtbaar groen netwerk creëren. Denk bijvoorbeeld aan een goed ingerichte wateropvang, en bomen die de temperatuur bij hete zomers kunnen verlagen. Bij het ontwerp van de gebouwen kan er worden ingespeeld op nestel-mogelijkheden voor vogels en insecten. Vervolgens gaat het over groene gevels, daken en geveltuintjes, bomen, plantsoenen en parken, en uiteindelijk over begraafplaatsen, sportvelden en volkstuincomplexen. De verwezenlijking van een dergelijk groen netwerk vereist nauwe samenwerking tussen de verschillende actoren.”

Een nieuwe norm

De samenwerking gaat echter verder dan ruimtelijk ontwerp alleen. Zo wil het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit samen met de provincies in 2030 10% meer Nederlandse bebossing realiseren. Een deel daarvan wordt door Staatsbosbeheer op eigen grond gerealiseerd, maar een 5.000 hectare zou door stedelijke ontwikkeling moeten worden verzorgd. Hoe je dat proces precies faciliteert, is een vraagstuk op zich. “Een interessant voorbeeldproject is dat van Kerckebosch in Zeist. De gemeente gaf daar toestemming voor de omvorming van een aantal flats tot een gemengde wijk met laagbouw, die een verbinding met de omgeving moest leggen. Wel mét de randvoorwaarde dat een belangrijk deel van originele bebossing zou blijven bestaan. Schending van deze voorwaarde betekent een hoge boete. Het is enorm belangrijk dat de gemeente die randvoorwaarde meegeeft, als je het in intenties laat zitten gaat het mis. 

Het project is, na een tijd in uitvoering te zijn, onmiskenbaar succesvol gebleken. “Toen ik een paar jaar geleden bij Neprom (de Nederlandse Vereniging van Projectontwikkelaars) binnenliep, hoorde ik het gezelschap denken ‘wie is die vent?’. Inmiddels zijn wij nauw betrokken bij discussies met bouwers en ontwikkelaars en gaan deze partijen graag met ons in gesprek. Het streven is dat dergelijke ecologische belangen uiteindelijk geen ‘extra’ overweging meer zullen zijn, maar dat ze deel uit gaan maken van het normatieve proces. Dat de sector zelf zegt: “natuur is belangrijk”, daar wil je naartoe. 

Samen bouwen aan groen Nederland

Common Woods geeft met Tree Collective een eigen invulling aan de ecologische verantwoordelijkheid die wij als maatschappij dragen. Met de succesvolle opkomst van initiatieven die de waarde van groen trachten te concretiseren, wordt duidelijk dat ecologische en commerciële belangen elkaar helemaal niet in de weg staan. Ze kunnen elkaar juist aanvullen. Dat kan alleen door naar elkaar te luisteren en ingesleten denkpatronen te doorbreken. Wat ons betreft kleurt de toekomst in ieder geval groen. 

Header foto door: Anouk Griffioen